ดอกสะเดา

►ดอกสะเดา (Neem Flower) เป็นพืชผักสมุนไพรพื้นบ้าน เป็นพืชยื่นต้นขนาดใหญ่ ดอกเป็นช่อ มีก้านช่อดอกยาว ออกที่ปลายยอดกิ่ง มีดอกย่อยเล็กๆ อยู่บนก้านช่อ มีลักษณะทรงกลม ขนาดเล็กๆ กลีบดอกมี 5 กลีบ มีสีขาวนวล มีเกสรเป็นหลอดยาวตรงกลาง ก้านช่อดอกสั้น มีรสชาติหวานมันขมเล็กน้อย ดอกสะเดาจะมีออกในช่วงต้นฤดูหนาว มีถิ่นกำเนิดในประเทศอินเดีย เป็นพืชในเขตร้อน ได้มีการปลูกกันในหลายประเทศทั่วไป ใช้ส่วนต่างๆ ได้หลายส่วน นำมาใช้ประโยชน์และสรรพคุณทางยา ใช้นำมารักษาโรคต่างๆ ได้หลายอย่าง จะมีรสชาติขม ที่หลายคนชื่นชอบ จะใช้ใบ ยอดอ่อน และดอกรับประทาน

พืชผักสมุนไพร
ดอกสะเดา : Neem Flower

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Azadirachta indica
วงศ์ : Meliaceae

ดอกสะเดา (Dok-Sa-dow) เป็นพืชผักสมุนไพรพื้นบ้าน เป็นพืชยื่นต้น ขนาดใหญ่ มีลำต้นเดี่ยว ลำต้นมีลักษณะกลม ใบมีลักษณะรูปรี มีสีเขียวเป็นมัน เป็นใบประกอบแบบขนนก ยอดอ่อนสีน้ำตาลแดง ดอกเป็นช่อ มีก้านช่อดอกยาว ออกที่ปลายยอดกิ่ง มีดอกย่อยเล็กๆ อยู่บนก้านช่อ มีลักษณะทรงกลม ขนาดเล็กๆ กลีบดอกมี 5 กลีบ มีสีขาวนวล มีเกสรเป็นหลอดยาวตรงกลาง ก้านช่อดอกสั้น มีรสชาติหวานมันขมเล็กน้อย ดอกสะเดาจะมีออกในช่วงต้นฤดูหนาว ผลสะเดา มีลักษณะรูปทรงรี ทุกส่วนของสะเดา ล้วนมีสรรพคุณทางยาหลายอย่าง

สะเดาสามารถแบ่งออกเป็น 3 ชนิดได้แก่ สะเดาไทย สะเดาอินเดีย และสะเดาช้าง
สะเดาไทยแบ่งออก 2 ชนิดคือ
1.สะเดายอดเขียว จะมีรสชาติความขมน้อยกว่า หรือบางต้นอาจจะขมน้อย จนได้ชื่อว่าสะเดาหวาน หรือสะเดามัน
2.สะเดายอดแดง จะมีรสชาติความขมมากกว่า

ลำต้น เป็นพืชผักสมุนไพรพื้นบ้าน เป็นพืชยื่นต้น มีขนาดใหญ่ เป็นทรงพุ่มหนา มีลำต้นเดี่ยว มีลักษณะกลมๆ แข็งและเหนียว เปลือกต้นแข็ง แตกเป็นร่องลึกตามยาว มีสีน้ำตาล มียางสะเดา มีสีขาวนวล ลำต้นมีความสูงมาก

ใบ เป็นใบประกอบแบบขนนก มีก้านใบยาว มีใบย่อยออกตรงข้ามกัน ออกเรียงสลับ ออกที่แกนกลางใบ มีลักษณะรูปทรงรี ใบคล้ายหอก โคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเป็นฟันเลื่อย แผ่นใบเรียบ มีสีเขียวเป็นมัน จะมีกลิ่นเฉพาะตัว ยอดอ่อนมีสีน้ำตาลแดง ใช้ใบและยอดอ่อน นำมารับประทาน

ราก เป็นระบบรากแก้ว มีรากที่แข็งแรง กว้างขวางและหยั่งลึก รากมีลักษณะกลมๆ มีรากแขนงรากฝอยเล็กๆ มีสีน้ำตาล มียางสีขาวนวล

ดอก ออกดอกเป็นช่อ มีก้านช่อดอกยาว ออกที่ปลายยอดกิ่ง มีดอกย่อยเล็กๆ อยู่บนก้านช่อ มีลักษณะทรงกลม ขนาดเล็กๆ กลีบดอกมี 5 กลีบ มีสีขาวนวล มีเกสรเป็นหลอดยาวตรงกลาง ก้านช่อดอกสั้น มีรสชาติหวานมันขมเล็กน้อย ดอกสะเดาจะมีออกในช่วงต้นฤดูหนาว

ผล อยู่บนช่อ มีเมล็ดเดี่ยว มีลักษณะรูปทรงรี มีผิวเรียบ ผลอ่อนมีสีเขียว ผลสุกมีสีเหลืองอมส้ม ภายในจะมีเมล็ดอยู่ มีเนื้อเยื่อหุ้มเมล็ด มีสารรสขม

เมล็ด จะอยู่ภายในผล จะมีเมล็ดเดี่ยว มีลักษณะรูปทรงรีเล็กๆ มีสีขาว มีเนื้อเยื่อหุ้มเมล็ดรอบๆ

ดอกสะเดา

ประโยชน์และสรรพคุณดอกสะเดา

มีโปรตีน มีแร่ธาตุ มีวิตามินเอ มีพลังงาน มีคาร์โบไฮเดรต มีไขมัน มีแคลเซี่ยม มีฟอสฟอรัส มีเหล็ก มีเบตาแคโรทีน มีวิตามินบี1 มีวิตามินบี2 มีวิตามินซี มีเส้นใยอาหาร

ใช้แก้พิษโลหิต ใช้บรรเทาเลือดกำเดาไหล ช่วยรักษาริดสีดวง แก้อาการคันคอ ช่วยบำรุงธาตุไฟ แก้พิษเลือดกําเดา ช่วยบํารุงธาตุ ช่วยเจริญอาหาร ช่วยย่อยอาหาร ใช้เป็นยาระบาย มีอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความจำเสื่อม ช่วยป้องกันอัลไซเมอร์ มีระบบภูมิคุ้มกัน ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง ช่วยบำรุงหัวใจ ช่วยขับปัสสาวะ ช่วยฆ่าพยาธิ ช่วยบํารุงผิวพรรณ ช่วยบํารุงผม

การปลูกและขยายพันธุ์สะเดา

สะเดาเป็นพืชผักสมุนไพรพื้นบ้าน ที่ปลูกง่าย ลงทุนน้อย ดูแลรักษาง่าย ปลูกได้ตลอดทั้งปี สะเดาที่ปลูกในช่วงฤดูฝน เจริญเติบโตได้ดี การปลูกด้วยการเสียบกิ่ง หรือตอนกิ่ง จะให้ผลผลิตออกดอกเร็วกว่า โดยปลูกระยะห่างระหว่างต้น ประมาณ 4×8 เมตร

วิธีดูแลรักษาสะเดา

การดูแลสะเดาหลังการปลูก จะไม่ยุงยากมากนัก เนื่องจากสะเดาสามารถ ทนต่อความแห้งแล้งได้ดี หลังจากปลูกลงในแปลง ให้รดน้ำทุกวัน จนกว่าเริ่มแตกใบ ประมาณ 1-2 เดือน หลังจากนี้ปล่อยตามธรรมชาติ ปลูกในช่วงฤดูฝน จะเจริญเติบโตได้ดี

การเก็บผลผลิตดอกสะเดา

จะเริ่มเก็บผลผลิตดอกสะเดา เมื่อปลูกสะเดาได้ประมาณ 2-3 ปี หลังปลูกลงในแปลง จะสามารถเก็บเกี่ยวดอกสะเดาได้ จะออกดอกในช่วงต้นฤดูหนาว ประมาณเดือนมกราคม-มีนาคม ของทุกปี ควรหมั่นเด็ดยอด ให้แตกทรงพุ่มต่ำ เพื่อให้แตกสาขาพุ่มเตี้ยและกว้าง ทำให้มีปริมาณผลผลิตดอกสะเดาจำนวนมาก เลือกดอกสะเดาโตเต็มที่ ดอกตูมยังไม่บาน การเก็บดอกสะเดา ให้ตัดออกมาทั้งก้าน ให้เบามือแล้วนำใส่ในภาชนะ

วิธีเก็บรักษาดอกสะเดา

ดอกสะเดาเหี่ยวง่ายมาก และดอกจะร่วงเร็ว เราจะมีวิธีเก็บรักษาดอกสะเดาให้สดนานๆ คือให้นำมาห่อด้วยกระดาษหรือผ้าขาวบาง แล้วใส่ถุงหรือกล่องพลาสติก แล้วนำไปแช่ตู้เย็น จะเก็บไว้ใช้ได้นาน

ดอกสะเดา