ชะอม

ชะอม

►ชะอม (Climbing Wattle) เป็นพืชผักสมุนไพร เป็นไม้พุ่มที่มีขนาดย่อม เป็นพืชยื่นต้นมีอายุหลายปี มีลำต้น และกิ่งก้านมีหนามแหลม เป็นผักมีกลิ่นแรง ใบและยอดชะอมใช้รับประทาน มีถิ่นกำเนิดในแถบประเทศเอเชียใต้ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นิยมปลูกกันในหลายประเทศทั่วไป มีประโยชน์และสรรพคุณทางยา ใช้นำมารักษาโรคต่างๆ ได้หลายอย่าง และสามารถนำมาประกอบ ปรุงอาหารเมนูต่างๆ ได้มากมายหลากหลายเมนู ชะอมเป็นผักมีกลิ่นแรง จะมีกลิ่นเฉพาะตัว

พืชผักสมุนไพร
ชะอม : Climbing Wattle

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Acacia pennata (L.) Willd.
อยู่ในวงศ์ : Fabaceae

ชะอม เป็นพืชผักสมุนไพร เป็นไม้พุ่มที่มีขนาดย่อม เป็นพืชยื่นต้นมีอายุหลายปี มีลำต้นเดี่ยว ลำต้นมีลักษณะกลมๆ มีลำต้นและกิ่งก้านมีหนามแหลม เจริญเติบโตได้ง่ายและได้ดี มีความสูงประมาณ 1 ม.ใบมีลักษณะคล้ายกับใบส้มป่อย หรือใบกระถิน ใบมีสีเขียวขนาดเล็ก มีก้านใบย่อยแตกออกจากแกนกลางใบ ชะอมเป็นผักมีกลิ่นแรง จะมีกลิ่นเฉพาะตัว ใบและยอดอ่อนใช้รับประทาน

ต้นชะอม เป็นไม้พุ่มที่มีขนาดย่อม เป็นพืชยื่นต้นมีอายุหลายปี มีลำต้นเดี่ยว ลำต้นมีลักษณะกลมๆ ลำต้นและกิ่งก้านจะมีหนามแหลม ลำต้นแข็งและเหนียว มีลำต้นสีเขียว หรือสีเขียวปนน้ำตาล ลำต้นมีความสูงประมาณ 1 ม. ควรจะทำการตัดแต่งกิ่ง เพื่อให้ชะอมออกยอดไม่สูงเกินไป จะได้สะดวกในการเก็บยอด

ใบชะอม ใบมีลักษณะคล้ายกับใบส้มป่อย หรือใบกระถิน คล้ายรูปรี ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ มีสีเขียวขนาดเล็ก มีก้านใบย่อยแตกออกจากแกนกลางใบ ใบย่อยมีขนาดเล็ก ออกตรงข้ามกัน ใบย่อยจะหุบในเวลาเย็น และแผ่ออกเพื่อรับแสงตอนกลางวัน ใบอ่อนหรือส่วนยอดของใบจะมีกลิ่นฉุน จะมีกลิ่นเฉพาะตัว สามารถนำมารับประทานได้

รากชะอม เป็นระบบรากแก้ว รากมีลักษณะกลมๆ จะมีรากฝอยเล็กๆ รอบๆ จะมีสีน้ำตาล มีกลิ่นเฉพาะตัว

ดอกชะอม ดอกเป็นช่อออกตามซอกใบ มีขนาดเล็ก กลีบดอกจะมีสีขาวถึงขาวนวล ก้านช่อดอกจะสั้น แตกกิ่งช่อดอกตรงปลาย

ผลชะอม มีลักษณะคล้ายฝักกระถิน แต่มีขนาดเล็กกว่าฝักกระถิน ลักษณะฝักจะมีขนาดเล็กแบนยาว เมื่อฝักอ่อนมีสีเขียว เมื่อฝักแก่จะมีสีน้ำตาล ภายในจะมีหลายเมล็ดในฝักแบนยาว ผักชะอมมีรสมัน

เมล็ดชะอม จะอยู่ภายในฝัก จะมีหลายเมล็ดอยู่ในฝักแบนยาวภายใน เมล็ดมีลักษณะยาวรี ผิวเรียบ เมื่อเมล็ดดิบมีสีเขียวเข้ม เมื่อเมล็ดสุกจะค่อยๆ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้ม

ประโยชน์และสรรพคุณชะอม

-มีวิตามินเอ ช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยบำรุงสายตา
-มีฟอสฟอรัส มีวิตามินบี มีวิตามินบี2 มีวิตามินบี3 มีแคลเซียมช่วยบำรุงกระดูกและฟัน มีเหล็กช่วยบำรุงเลือด ทำให้การไหลเวียนของเลือดปกติ มีวิตามินซีช่วยเสริมสร้าง ระบบภูมิคุ้มกันในร่างกายให้แข็งแรง ทำให้กำจัดเชื้อโรคต่างๆ ได้ดีขึ้น ไม่เจ็บป่วยง่าย มีไนอาซิน ช่วยบำรุงเส้นเอ็นให้แข็งแรง ไม่เสื่อมเร็ว มีเบต้าแคโรทีน ช่วยในการป้องกันโรคมะเร็ง ช่วยลดความร้อนในร่างกาย ช่วยบำรุงผิวพรรณให้ผ่องใส ลดการเกิดโรคหัวใจ เป็นยาอายุวัฒนะ ป้องกันความแก่ก่อนวัย ช่วยในการขับถ่าย มีเส้นใยอาหาร ป้องกันโรคท้องผูก ช่วยบำรุงผมแห้งเสียให้นุ่มสลวยได้
-รากชะอม ช่วยแก้อาการท้องอืด แก้ท้องเฟ้อ บรรเทาอาการปวดท้องช่วยขับลมในลำไส้ ช่วยแก้อาการลิ้นอักเสบ

โทษของชะอม
-คุณแม่ที่เพิ่งมีบุตรอ่อน ไม่ควรรับประทานผักชะอม เพราะจะทำให้น้ำนมแม่แห้งได้
-คุณแม่ลูกอ่อน จะแพ้กลิ่นของชะอมอย่างมาก
-ชะอมในหน้าฝน อาจจะมีรสเปรี้ยว กลิ่นฉุน อาจทำให้ปวดท้องได้ นิยมรับประทานผักชะอมหน้าร้อน
-ชะอมมีสารพิวรีน (Purine) เป็นกรดยูริก ที่ทำให้เกิดข้ออักเสบผู้ป่วยโรคเกาต์ มีสารพิวรีนในระดับปานกลางถึงระดับสูง ผู้ป่วยโรคเกาต์ควรรับประทานในปริมาณที่จำกัด หากเป็นมากก็ไม่ควรรับประทาน เพราะจะทำให้ปวดกระดูกได้

การปลูกและขยายพันธุ์ชะอม

การปลูกชะอมในฤดูร้อน จะเจริญเติบโตได้ดีกว่า การปลูกชะอมในฤดูฝน เพราะเมล็ดชะอมมีโอกาสเน่าได้สูง ผักชะอมปกติแล้วจะไม่ค่อยมีโรค และแมลงศัตรูพืชมารบกวนเท่าไหร่ ชะอมเป็นพืชสวนครัวที่ปลูกง่าย ลงทุนน้อย ดูแลรักษาง่าย ปลูกได้ตลอดทั้งปี วิธีการปลูกมีด้วยกันหลายวิธี ได้แก่ การปักชำ การเพาะเมล็ด การตอนกิ่ง หรือการโน้มกิ่งลงดิน ส่วนมากนิยมใช้วิธีการเพาะเมล็ด เนื่องจากได้ต้นชะอมที่แข็งแรง ทนทานต่อสภาพแวดล้อม และยังมีหนามมากกว่าการปลูกด้วยวิธีอื่นๆ
-การปลูกวิธีการเพาะเมล็ด เราจะต้องนำเมล็ดพันธุ์มาแช่น้ำไว้ 1 คืน แล้วจะนำถุงพลาสติก มาใส่ดินร่วนปนทราย แล้วจะนำเมล็ดชะอมประมาณ 2 เมล็ด มาใส่ฝังลงผิวดินกลบจนมิด แล้วรดน้ำวันละครั้ง อย่าให้แฉะจนเกินไป เมื่อเมล็ดงอกก็ย้ายลงดิน โดยปลูกระยะต้นห่างกันประมาณ 50 เซนติเมตร ระยะห่างของแถวประมาณ 1 เมตร

วิธีดูแลรักษาชะอม

ชะอมชอบชื้น แต่ไม่ชอบแฉะ เพราะจะทำให้รากเน่าตายได้ จะนิยมยกร่อง แล้วขุดหลุมปลูกบนร่อง ป้องกันน้ำท่วมขัง ทำให้รากชะอมเน่าตายได้ เมื่อปลูกช่วงแรกให้รดน้ำทุกวันเช้าเย็น ต้นชะอมเป็นไม้เลื้อย จะแตกยอดตามกิ่ง ให้ปล่อยมันเลื้อยทอดยอดไปเรื่อยๆ โดยเราจับลำต้นชะอม ให้ทอดยอดสูงจากพื้นดินประมาณ 50 เซนติเมตร แล้วใช้เชือกมัดไว้กับหลักที่ปักไว้ เมื่อปลูกชะอมได้ประมาณ 3 เดือน ชะอมเริ่มโตเต็มที่ ให้รดน้ำวันเว้นวัน

การเก็บเกี่ยวผลผลิตชะอม

จะเริ่มเก็บผลผลิตเมื่อชะอมเริ่มโตเต็มที่ เมื่อปลูกชะอมได้ประมาณ 3 เดือน หลังปลูกลงในแปลง จะสามารถเก็บเกี่ยวได้ และเมื่อเก็บยอดชะอมไปแล้ว ชะอมก็จะแตกยอดใหม่มาเรื่อยๆ
การปลูกด้วยกิ่งตอน จะสามารถเก็บเกี่ยวได้ เมื่อปลูกชะอมได้ประมาณ 30 วัน จึงจะสามารถตัดยอดได้ หากบำรุงรักษาดี จะสามารถตัดยอดชะอมได้ทุกๆ 2 วัน ควรเก็บให้เลือกยอดไว้ 3-4 ยอดเพื่อให้ต้นชะอมโต

วิธีเก็บรักษาชะอม

ชะอมเป็นผักที่เสียเร็วจะเก็บได้ไม่นาน เราจะมีวิธีเก็บรักษาชะอมให้สดนานๆ คือให้นำมาห่อด้วยกระดาษหรือผ้าขาวบาง แล้วใส่ถุงหรือกล่องพลาสติก แล้วนำไปแช่ตู้เย็น จะเก็บไว้ใช้ได้นาน